Değer Kavramının Dönüşümü: Paha Biçilemezlikten Ölçülebilirliğe

Artık “paha biçilemez” olan şeylere ilgi duymuyoruz. Benzersiz olanın değil, aynı olanın önemsendiği bir dünyada yaşıyoruz. Bir şeyin kabul görmesi için karşılıklarının olması gerekmekte, yani ölçülebilir, karşılaştırılabilir ve değiştirilebilir olmalıdır. Bu durum, standartlaşmayı ve benzerliği beraberinde getirir. Dünyadaki her şeyin ölçüldüğü bu pazarda, varlıklar sadece kendileri olarak kaldıklarında değer sahibi olabilmektedir. Akıp giden sular boşa harcanmakta, doğal yaşam alanları sadece nefes alabilen ormanlar israf olarak nitelendirilmektedir. Bölünebilir olmayan dünya ve hatta insan bedenleri marjinal olarak ilan edilirken, işlenebilmez, paha biçilemez ya da pazar için çevrilemez olanlar göz ardı edilmektedir. Bu yüzden her şey birbirine benzemekte, birleştirilerek standart hale getirilmekte ve zarif dünyamız kocaman bir “kitsch”e dönüşmektedir.

Roger Scruton ve Kitsch

Roger Scruton, kitsch’i temel olarak kendisiyle özdeş olmayan şey olarak tanımlamıştır. Yani başkasının yerine geçme durumu. Kitsch ürünler, sonsuza kadar tekrarlanan aynı şeylerdir ve başkalarını da kendilerine benzetmektedir. Kendi varlığını aralarında bulamamaktadır.

• Değer Atfetmek ve Değersizleştirmek

Değer atfetmek, ancak değersizleştirme ile mümkündür. Bu nedenle ormanlar yatırım yapılabilir hale geldiğinde, tarım arazileri marjinalleştirilir. Köylüler, ucuz işgücüne dönüştürülmeleri gerektiğinde, topraklarına acı ve istikrarsızlık getirilir. Kentsel dönüşüm başladığında, mahalleler suç ve uyuşturucuya bulanır. “Güvenlik” kavramı, toplumun ve doğanın yeniden üretildiği bölgeleri “tehlikeli” ilan ettiğinde, yoklamasını yapan bir yılan gibi, bu alanları yok etmeye hazırlanır. Yeni bir değer yaratmak için varlıkların değersizleştirilmesi gerekir; bunun için ölçülmeleri, standart hale getirilmeleri ve maliyetlerinin hesaplanması gerekmektedir. Paha biçilemez olanlar, paha biçilemez oldukları sürece ana anlatıların dışında kalırlar. Bu nedenle, farklı bir anlatı, farklı bir ölçü veya tartı, farklı bir değer yaratmadığı sürece, benzersiz olanlar kendi benzersizliklerini koruyamazlar.

Başka Ölçüler, Değerler ve Anlatılar

Endemik olan yerler, yaşamın içinde farklı sonsuzluklar ve derinlikler yaratır. Yerel olan, ekonomiye kazandırılamayan bir varlık olarak nitelendirilebilir, fakat kültürel yaşamın devamında ve temel gereksinimlerin karşılanmasında yerellikler önemli zenginlikler sunar. Bu nedenle, kapitalist sistemin her şeyi kendi diline tercüme etmeye çalışan yapılarına karşı, yerellikler yaşamın temel unsurlarını oluşturur. Düz ovaların verimsizliği yerine, kıvrımlar, yükseltiler; girintiler, çıkıntılar, engebeler; çatlaklar, derinlikler, farklı nişler; yerel halklar, kültürler, çeşitlilikler; ulaşılamayanlar, çıkmaz sokaklar, off-road’lar ve off-grid’ler; akıp giden sular, kendi başına nefes alan ormanlar; işletilemeyenler, israf sayılanlar… Tüm bu unsurlar yaşamı zenginleştirir.

Farklılıklara kapitalizmin tercüme edemediği değerler atanmalı ve bu değerler, toplanıp hesaplanamaz olsa da, farklılıklar yeni bir anlatının merkezinde yer almalıdır. Yani yok sayılanlar, yeniden tarihin sahnesine girmelidir.